Torf, torfowiska, zatorfienie, torfianka, torfotwórczość …
2012-06-16 15:22:21 | autor:: M. Siuchno, J. Karczewski, A. Pilarska
Jak pokazuje tytuł, torf dał początek wielu, nieco egzotycznie brzmiącym słowom, których znaczenie brzmi cokolwiek tajemniczo.
Nim zaczniemy wyjaśniać kolejne, coraz ciekawsze pojęcia, musimy odpowiedzieć sobie na pytanie podstawowe -
czym właściwie jest sam torf?
Odpowiedź nie jest prosta i będzie zależała od specjalisty, którego zapytamy.
Geolog wyjaśni, iż jest to skała osadowa powstała w wyniku akumulacji osadów organicznych, która stanowi najmłodszą postać węgla kamiennego. Według oficjalnej definicji z 1986 roku, torf to „po prostu” utwór akumulacyjny pochodzenia organicznego, głównie roślinnego, powstały w wyniku procesu torfienia przebiegającego w określonych warunkach wodnych, powietrznych i mikrobiologicznych, składający się ze szczątków roślinnych, w różnym stopniu zmumifikowanych oraz humusu torfowego.
Dla gleboznawcy torf to skała macierzysta, na której powstają gleby organiczne.
Dla rolnika torf to podmokła gleba, mająca jednak potencjał, aby stać się wartościową glebą uprawną (przynajmniej do czasu!). Oczywiście po przeprowadzeniu odpowiednich, intensywnych zabiegów agrotechnicznych i melioracyjnych.
A czym torf jest dla przyrodnika?
Jest niczym innym, jak tworem wspaniałym, w którym, jak mało gdzie w przyrodzie splatają się procesy biologiczne, fizyczne i chemiczne tworząc niepowtarzalne środowisko życia jakim jest torfowisko.
Jak powstaje torf?
Torf, jak można wywnioskować z powyższych definicji, powstaje ze szczątków roślin ( i oczywiście zwierzęcych, jeśli akurat w torfie zakończy życie jakieś zwierzę) .
Szczątki owe, w wyniku okresowego bądź stałego braku tlenu nie mogą być rozłożone całkowicie przez mikroorganizmy i w różnym stopniu rozkładu, z roku na rok, odkładają się w złożu. Złoże torfu przyrasta o kilka milimetrów rocznie, a wiele z naszych torfowisk zaczęło przyrastać tuż po ustąpieniu lodowców – tysiące lat temu!
Torf jest trudnym podłożem dla roślin. W związku z tym, iż rozkład materii organicznej jest niepełny, a pH torfu jest bardzo niskie (torf jest kwaśny), jest w nim niewiele soli mineralnych.
Dodatkowo, życie roślinom utrudnia ciągłe podtopienie – w końcu torf chłonie i trzyma wodę jak przysłowiowa gąbka! Mimo to torfowiska są pełne życia. Szczególnie na tzw. torfowiskach niskich rośnie ogromna różnorodność gatunków rośliny, których szczątki włączają się w fantastyczny cykl torfotwórczy. Dlatego też one same nazywane są roślinami torfotwórczymi. Z czasem torf może pokryć znaczne obszary – całe doliny rzeczne, tak, jak ma to jeszcze miejsce w dolinie Biebrzy.
Nieodłącznym elementem torfowisk są torfianki - doły powstałe po wydobyciu torfu przez ludzi, którzy używali go, do palenia w piecach. W końcu to najmłodsza forma węgla. Do dziś są jeszcze w Polsce miejsca, gdzie w ten sposób pozyskuje się opał. Torf wciąż uznawany jest za surowiec energetyczny.
W torfiankach procesy torfotwórcze ruszają od nowa. Z biegiem czasu wkraczają tu kolejne rośliny i zwiększa się poziom zatorfienia. Oczywiście, gdy spełniony jest najważniejszy warunek torfotwórczy – w torfiance jest woda!
