Tam, gdzie kiedyś rozciągały się wspaniałe bagienne łąki, tak charakterystyczne dla tutejszego krajobrazu, dzisiaj widać nieprzebyty gąszcz gałęzi. Wszystko dlatego, że zaprzestano koszenia i wypasu.
Razem z krowami i kosiarzami, znikają cenne gatunki flory i fauny. 

Nawet Batalion, symbol Biebrzańskiego Parku Narodowego, praktycznie już się tutaj nie gnieździ. Biebrzańskie Bagna są dzisiaj dla tych ptaków jedynie przystankiem w czasie wiosennej wędrówki.

 

Wyzwania Biebrzańskiego Parku Narodowego

Od momentu powstania Biebrzańskiego Parku Narodowego zatrzymanie procesu zarastania otwartych przestrzeni bagien stało się dla jego Dyrekcji zadaniem priorytetowym. W opracowanym przez uznanych specjalistów Planie Ochrony Parku ocenia się, iż dla zachowania bioróżnorodności i znanego nam charakteru bagien należy przywrócić ekstensywne użytkowanie rolnicze na obszarze 32 tys. ha. To ponad połowa całkowitej powierzchni Parku. Zadanie to przez długi czas było niewykonalne. Skromne zasoby Parku pozwalały utrzymanie koszenia na powierzchni najwyżej kilkuset hektarów bagiennych łąk. To zaledwie przysłowiowa „kropla w Biebrzy”. Również lokalni Rolnicy coraz rzadziej koszą bagienne łąki. Ich działania koncentrują się na terenach łatwiej dostępnych. Jedynie w latach suszy, gdy zniszczeniu ulegał plon poza bagnami, decydowali się skorzystać z bagiennego siana.  

 

Rolnictwo dla Przyrody

Szansą dla utrzymania unikatowych otwartych przestrzeni bagien okazały się dopłaty UE w ramach Pakietów Rolnośrodowiskowych. Park postanowił wykorzystać tę szansę udostępniając 12 tys. ha dzierżawcom gotowym podjąć się trudu utrzymania biebrzańskich łąk. Dzięki temu, już na 4,5 tys. ha wykonano koszenia. Wkrótce prace te obejmą kolejne tereny.

 

Tak duża skala działań wymusiła na Dyrekcji Parku wprowadzenie ścisłej kontroli i monitoringu prowadzonych zabiegów. Pomimo, iż zasady użytkowania na cennych przyrodniczo terenach zostały określone przez dyrektywy UE, nie do końca odpowiadają one specyfice Bagien Biebrzańskich. Park w tym względzie jest o wiele bardziej wymagający. Dla pełnej i skutecznej ochrony biebrzańskiej przyrody, wprowadził on szereg dodatkowych obostrzeń. Dostosowują one terminy i techniki koszeń nie tylko do wymagań ptaków siewkowych, czy wodniczki, ale uwzględniają także potrzeb innych cennych gatunków Bagien Biebrzańskich – takich  jak Łoś, Cietrzew, czy Orlik Grubodzioby (zobacz więcej: www.orlikgrubodzioby.pl). Ponadto, każdy kto realizuje jakiekolwiek działania na gruntach Parku, zobowiązany jest do przedstawienia specjalnego Planu Działalności. Dokument ten zawiera m.in. szczegółową ekspertyzę terenu (minimum ornitologiczną i botaniczną), plan dróg dla maszyn rolniczych, dokładny terminarz prac i inne szczegółowe wytyczne. Eksperci parkowi sprawdzają następnie, czy  plan ten jest zgodny z prawem i priorytetami Parku. Tylko pod tym warunkiem możliwe jest uzyskanie zgody na konkretne działanie. 

 

Nasze stowarzyszenie skorzystało z zaproszenia Parku i zaangażowało się w program dzierżaw. Tym samym do rodziny projektów Bagna są dobre!, obok projektu Ujście Warty, włączony został projekt Biebrzańskie Łąki. Dodatkowo, poza korzyściami przyrodniczymi i naukowymi, z racji dopłat rolno-środowiskowych, projekt przynosi też benefity finansowe. Zaoszczędzone w ten sposób środki pozwalają opłacić bieżącą działalność stowarzyszenia, które jako organizacja non-profit w całości zależny od grantów. To między innymi z dotacji rolno-środowiskowych wyremontowana została siedziba stowarzyszenia wraz z centrum edukacyjnym w Goniądzu.   

 

 

Nadzór i Monitoring Naukowy

Mamy świadomość, iż wiedza na temat metod oraz wpływu koszeń na bagna jest jeszcze niepełna. Dlatego też, równolegle do prowadzonych działań ochronnych wprowadza się systematyczną inwentaryzację przyrodniczą. Najważniejsi mieszkańcy dzierżawionych łąk będą rozpoznani. Będziemy monitorować, co się z nimi dzieje i jak sobie radzą na koszonych łąkach. Ich potrzeby będą uwzględnianie – od mchów i turzyc, poprzez piękne storczyki, żyjące na bagnach chrząszcze, motyle, żaby i gady, aż po występujące tam ptaki, czy łosie. W ten sposób lepiej poznamy i udokumentujemy wpływ użytkowania bagien na ich przyrodę.  Przede wszystkim jednak, jeśli tylko zajdzie taka potrzeba, będziemy mogli szybko zmieniać metody i narzędzia, tak, aby możliwie najlepiej chroniły i wspierały przyrodę biebrzańskich łąk. 

 

W taki oto sposób stajemy się również badaczami bagien, a całe to przedsięwzięcie może okazać się największym tego typu projektem naukowym i ochroniarskim w skali Europy!  

 

 

Razem dla Ludzi i Przyrody

Powierzchnie udostępnione do działań przez Dyrekcję Parku stanowią poligon 

na którym, wraz z innymi Dzierżawcami, wciąż doskonalimy metody czynnej ochrony biebrzańskich łąk – przede wszystkim wykaszania. Wspólnie szukamy najlepszych metod. Takich, które w przyszłości staną się ekonomicznie atrakcyjne dla okolicznych rolników oraz zapewnią skuteczną ochronę jedynej i niepowtarzalnej biebrzańskiej przyrody – naszej wspólnej dumy. Mamy nadzieję, iż wkrótce wszystkie wymagające tego biele będą regularnie koszone. Z korzyścią dla lokalnej społeczności oraz dla dobra Batalionów, Łosi oraz wszystkich innych odwiecznych mieszkańców NASZYCH Bagien.